Czym jest uzależnienie ? Czym jest DDA.
Alkoholizm uznawany jest za chorobę, która dotyczy całego człowieka. Polega ona na utracie kontroli nad zachowaniami związanymi z piciem u podłoża którego leży chemiczna zależność. Uzależnieniu od alkoholu sprzyjają trzy grupy czynników: tj. czynniki biologiczne, psychologiczne oraz środowiskowe. W przypadku wystąpienia uzależnienia powrót do kontrolowanego picia jest niemożliwy. U dzieci alkoholików pojawia się syndrom DDA . Picie rodziców ma przemożny wpływ na funkcjonowanie ich dzieci w życiu dorosłym .
Objawy świadczące o uzależnieniu.
Objawy, które są widoczne u pacjentów we wczesnej fazie uzależnienia, a są czasami pomijane i lekceważone przez te osoby.
Do objawów tych zaliczamy m.in:
Głód alkoholowy— silna, trudna do opanowania chęć (potrzeba) napicia się alkoholu, poczucie przymusu napicia się.Upośledzona zdolność kontrolowania picia alkoholu , w tym:
trudności w powstrzymywaniu się od picia, odmawiania napicia się,
trudności w kontrolowaniu długości picia („ciągi”)
trudności w kontrolowaniu ilości wypijanego alkoholu (wypijanie większej ilości alkoholu, niż się zamierzało).
Kontynuowanie picia, albo przyjmowania substancji o podobnym działaniu (narkotyki, leki) w celu złagodzenia lub uniknięcia objawów abstynencyjnych.
Zmiana tolerancji na alkohol — na początku wzrost tolerancji na alkohol (coraz większe dawki alkoholu są potrzebne by uzyskać oczekiwany efekt, „mocna głowa”), potem spadek tolerancji na alkohol („słaba głowa”)
Postępujące zaniedbywanie przyjemności, lub zainteresowań na rzecz picia – życie coraz bardziej koncentruje się wokół picia.
Picie alkoholu pomimo wiedzy o jego szkodliwości w różnych sferach życia (m.in. zdrowie, rodzina, finanse, praca).Występowanie co najmniej trzech objawów z powyższej listy w okresie jednego roku lub utrzymywanie się ich przez okres jednego miesiąca świadczy o uzależnieniu.
Objawy abstynencyjne.
Przy próbach przerwania picia pojawiają się dolegliwości takie jak:
- brak łaknienia,
- nudności,
- wymioty,
- biegunki,
- wzmożona potliwość,
- suchość śluzówek jamy ustnej,
- przyspieszenia akcji serca,
- zaburzenia rytmu serca,
- podwyższone ciśnienie krwi,
- ogólnie złe samopoczucie,
- osłabienie,
- podwyższona ciepłota ciała,
- bóle mięśniowe,
- bóle głowy,
- silne drżenie rąk lub całego ciała,
- nadpobudliwość,
- niepokój,
- lęk,
- obniżenie nastroju,
- wstyd,
- poczucie winy („kac moralny”),
- zaburzenia snu (bezsenność, koszmarne sny),
Fazy uzależnienia.
Faza wstępna. W fazie tej dochodzi do uzależnienia psychicznego. Picie towarzyskie przeradza się w miarę czasu w picie na rozładowanie napięć, stresów, poprawy samopoczucia. Pijący zaczyna szukać sytuacji, w których prawdopodobnie będzie alkohol. Z reguły jeszcze nie upija się i ma zachowaną kontrolę nad piciem. Stopniowo zwiększa się jego tolerancja na alkohol. Ma mocną głowę. Nie ponosi jeszcze emocjonalnych skutków swego picia.
Faza ostrzegawcza. W fazie tej osoba uzależniona zaczyna coraz częściej szukać okazji do picia.Na przyjęciach sam inicjuje kolejki, ’podkręca tempo” picia, aby dostosować ilość wypijanego alkoholu do swych zwiększonych zapotrzebowań. Po wypiciu polepsza się jego samopoczucie. Alkohol przynosi mu ulgę, rozpręża się. Jest to jego niezawodny środek na ukojenie. Każdorazowo rozpoczęte picie kończy się utratą kontroli.
Faza krytyczna (ostra). Faza ta charakteryzuje się tym, że zaraz po spożyciu nawet niewielkiej ilości alkoholu zjawia się przeważnie pragnienie dalszego picia, które odczuwane jest czasami jako przymus fizyczny. Rozwija się w pełni utrata kontroli nad rozpoczętym piciem. Jeden kieliszek wyzwala „reakcję łańcuchową”. Takie utraty kontroli zaczynają zdarzać się coraz częściej, wydłuża się czas picia i ilość wypijanego alkoholu. Alkoholik zaczyna wynajdywać usprawiedliwienia przede wszystkim dla siebie, a następnie dla swego otoczenia.
W tym okresie sposób picia staje się coraz bardziej widoczny dla otoczenia. Rodzina zaczyna izolować się z życia społecznego, wstydząc się ludzi. Nieprzeparta chęć picia (wbrew wszelkim racjom) wzmaga się. Alkoholik zaczyna tracić szacunek do samego siebie. Pojawiają się nietypowe wcześniej zachowania, jak np.: niezadowolenie, agresywność, itp. Zaczyna winą obarczać swe otoczenie.
Czasami wskutek nacisku społeczeństwa, podejmuje abstynencję (tydzień, miesiąc, nawet sześć i dziewięć miesięcy). Jednak okresowo powraca do picia. Zaczyna bardziej izolować się od świata zewnętrznego. Próbuje „pokonać” alkohol, udowadniając w różny sposób, że to on panuje. Stopniowo wydłużają się jego ciągi picia (do kilku tygodni, miesięcy). Jest to stopniowe przechodzenie do kolejnej fazy uzależnienia.
Faza przewlekła (chroniczna). Faza ta jest ostatnim etapem rozwoju uzależnienia od alkoholu Picie zaczyna być ciągłe. Czasami alkoholik upija się kilka razy w ciągu dnia. Przełomowym momentem jest tu regularne picie ranne. Giną resztki oporu, wstydu alkoholika. Upija się w pracy, na ulicy. Stan taki trwa całymi tygodniami, miesiącami, aż do objawów zatrucia.
Uzależnienie rozpoczyna się, rozwija i przebiega w sposób indywidualny dla każdej osoby. By przestać pić osoba uzależniona musi postąpić dokładnie odwrotnie niż dotychczas. Zamiast beznadziejnie walczyć o wykazanie silnej woli, musi skapitulować., Uznać fakty, których nie chciała dostrzegać, a które wskazują, że jest bezsilna wobec alkoholu.
Współuzależnienie . Dorosłe dzieci alkoholików DDA.
Współuzależnienie to każde destrukcyjne uzależnienie od innej osoby. Współuzależnienie jest dysfunkcją, czyli szkodliwą formą adaptacji przystosowania( do patologicznego układu rodzinnego. Siła i zakres destrukcji alkoholowej są tak duże, że codzienne życie z osobą uzależnioną jest powodem zmiany funkcjonowania całej rodziny.
Współuzależnienie nie jest zaliczane do chorób może jednakże sprzyjać utrzymaniu się choroby w naszych bliskich.
Zjawiska charakteryzujące osobę współuzależnioną to silna koncentracja myśli, uczuć, zachowani na zachowanych alkoholowych osoby pijącej usprawiedliwianie picia, zaprzeczanie problemowi ukrywanie problemu izolacja społeczna chaos i dezorganizacja życia rodzinnego duże nasilenie złości i poczucia winy przejmowanie kontroli nad piciem osoby bliskiej np. wylewanie alkoholu przejmowanie odpowiedzialności za zachowania uzależnionej osoby, łagodzenie konsekwencji jego picia np. spłacanie długów bycie ofiarą ze strony osoby uzależnionej. Jakie zachowania ze strony osoby współuzależnionej nie działają na osobę uzależnioną perswazja wymuszanie obietnic zaprzestania picia awantura i szantaż emocjonalny obrażanie się.
Czego nie robić ?
Nie rozmawiać z osobą, która jest nietrzeźwą,
Nie grozić,
Nie straszyć, np. straszenie rozwodem nie chronić osoby uzależnionej przed skutkami jej picia.
U osoby współuzależnionej mogą w dłuższej perspektywie czasowej rozwinąć się zaburzenia psychosomatyczne, własne uzależnienie, nerwica, depresja. Jak wygląda terapia?
Terapia osób z syndromem współuzależnienia polega na psychoterapii indywidualnej lub grupowej, tzw. grup dla osób współuzależnionych. Symptomy współuzależnienia nie znikną bowiem w sposób automatyczny po ustaniu problemu alkoholowego, czy po zerwaniu więzi z osobą uzależnioną.
Często bowiem pod tym problemem znajdują się trudności dotyczące sfery funkcjonowania osobowości, czyli zespół charakterystycznych cech, zachowań, postaw, przekonań. Głównym celem pracy jest zmiana lub wyeliminowanie zachowań podtrzymujących picie partnera.
Leczenie uzależnień.
Każdy, kto wierzy ,że posiada kontrolę nad alkoholem wcześniej, czy później powróci do picia. Toteż akceptacja bezsilności wobec alkoholu i uznanie się za alkoholika stanowią fundament trzeźwości. Pacjent uzależniony od alkoholu po odtruciu organizmu, czyli detoksykacji wymaga dalszych oddziaływań leczniczych.
Podstawowe formy oddziaływań leczniczych to:
- Leczenie ambulatoryjne
- Leczenie stacjonarne
- Farmakoterapia
Świadczenia ambulatoryjne udzielają Ośrodki Leczenia Uzależnień, Punkty konsultacyjne, Poradnie Zdrowia Psychicznego. Terapia stacjonarna, to inaczej terapia zamknięta, podczas której pacjent przebywa 24 godz. na dobę przez okres kilku tygodni. Okres ten jest uzależniony od charakteru placówki leczenia.
We wszystkich rodzajach uzależnienia alkoholizm, narkomania, hazard itp. stosuje się psychoterapię indywidualną i grupową. Jej długość jest zróżnicowana i zależy od diagnozy psychologicznej, programu leczenia i motywacji pacjenta. Każde oddziaływanie farmakologiczne, jak stosowanie esperalu, disulfiranu bez uzupełnienia o czynnik psychoterapii jest w dłuższej pespektywie utrzymania trzeźwości mało skuteczne.
Zaleceniem terapii jest także uczestnictwo w spotkaniach Anonimowych Alkoholików. To skuteczny sposób na utrzymanie abstynencji i rozwój wewnętrzny niezależnie od osobistych poglądów na duchowość. Anonimowi Alkoholicy są wspólnotą mężczyzn i kobiet, którzy dzielą się nawzajem doświadczeniami i nadzieją, aby rozwiązać wspólny problem i pomagać innym w wyzdrowieniu.
Nawroty w chorobie alkoholowej.
Zastanawiamy się często jak to się dzieje, że ludzie pokonują ogromny opór przed leczeniem, a gdy już wydaje się, że najgorsze mają za sobą, tak wielu z nich wraca do butelki. Nawrót choroby nie jest bynajmniej zdarzeniem nagłym lecz procesem, który zaczyna się na długo przed tym, zanim osoba uzależniona sięgnie po alkohol. Proces nawrotu choroby charakteryzuje się narastającymi uczuciami dyskomfortu i przykrości.
Sygnały ostrzegawcze powodują odezwanie się negatywnych emocji – depresja, użalanie się nad sobą, samozadowolenie, nieujawnione złości, poczucie winy, krzywda. Trzeźwienie lub zdrowienie, to coś więcej niż abstynencja. Trzeźwość jest procesem polegającym na coraz dojrzalszej kontynuacji pozytywnych zmian wewnętrznych i zewnętrznych zachodzących w życiu wracającego do zdrowia człowieka.
Osoba uzależniona musi przyjąć trzeźwość na dzień dzisiejszy. Jeżeli bowiem alkoholik powie, że nie wypije do końca życia, to tym samym kończy pracę nad sobą, nie ma w nim mobilizacji. To powoduje uruchomienie problemów, które popychają do alkoholu.
W czasie abstynencji alkoholika nęka wiele tych samych objawów choroby jakie mu dokuczały przedtem . Osoba uzależniana latami posługiwała się alkoholem jako lekarstwem na stres, złość, nudę, samotność, poczucie odrzucenia, niezrozumienie ze strony innych ludzi itp. Te właśnie oraz inne negatywne stany emocjonalne będą najbardziej dokuczać w pierwszym okresie abstynencji. Mogą one niekiedy dokuczać tak bardzo, że dyskomfort i cierpienie staną się nie do wytrzymania i chory sięgnie znowu po wypróbowane „lekarstwo”. (Woydyłło,1991)
Najważniejszą rzeczą w zapobieganiu nawrotom choroby jest wczesne rozpoznawanie objawów powodujących represję w trzeźwieniu, a następnie jak najszybsza i skuteczna interwencja prowadząca do powstrzymania procesu nawrotu choroby.
W procesie nawrotu choroby występują 3 fazy:
Powrót do „pijanego” myślenia, negatywizm.
Prowokujące zachowania, szukanie okazji.
Sięgnięcie po kieliszek, czyli „wpadka”.
Najłatwiej można powstrzymać proces nawrotu choroby w fazie początkowej, ale wtedy najtrudniej rozpoznać jego objawy. Polegają one bowiem na dość nieuchwytnych zmianach w sposobie myślenia i nastawieniu alkoholika do różnych spraw. „Pijane” myślenie przejawia się w kwestionowaniu tych zasad i idei, które w momencie podejmowania abstynencji osoba uzależniona uznała za sprzyjające jego trzeźwości. Sama wiedza i decyzja, aby nie pić, niewiele w praktyce znaczą. Wyuczanie się nowych abstynenckich zachowań wymaga wielokrotnego ich powtarzania.
Okoliczności zewnętrzne, a więc zdarzenia zachodzące w bliższymi, dalszym otoczeniu alkoholika nie powodują nawrotu choroby, Zdarzenia, fakty i sytuacje są jedynie bodźcami, które wywołują pewne myśli ,a w ślad za nimi pewne emocje. Lecz nawet, gdy mają one skutek natywny nie muszą prowadzić do wznowienia zachowań alkoholowych. Zawsze będą jednak do nich prowadzić, jeżeli nie zostaną w porę rozpoznane. Gdy faza „pijanego” myślenia przedłuża się, zaczynają się powoli wkradać na-wracające nawyki dawnych zachowań. Stają się one wkrótce widoczne dla samego alkoholika oraz otoczenia.
Chory starym zwyczajem zaczyna jednak przeważnie je minimalizować, uzasadniać, albo obwiniać za nie otoczenie i okoliczności zewnętrzne. Gdy sytuacja taka trwa przez dłuższy czas, sięgnięcie po alkohol staje się nieuchronne.
Skoro nawrót choroby nie jest nagłym, nieprzewidzianym zdarzeniem lecz procesem odbywającym się w czasie, przeto musi istnieć możliwość rozpoznania tego procesu zanim jeszcze nastąpi ostatnia faza nawrotu, czyli powrót do picia.
Rozpoznanie takie ułatwiają następujące strategie interwencyjne:
Sporządzenie własnej listy sygnałów ostrzegawczych
Pisanie dzienniczka uczuć.
Udział bliskich w rozpoznawaniu sygnałów.
U progu trzeźwienia warto sporządzić listę własnych sygnałów ostrzegawczych.
Powinny znaleźć się na niej takie zachowania i reakcje, które wyraźnie pogarszają samopoczucie oraz takie emocje i przyzwyczajenia, które zwykle przyczyniają się do zakłócenia relacji z innymi. lub powodują obniżenie nastroju. Zapicie następuje najczęściej w wyniku nagromadzenia się negatywnych emocji, z którymi zaczynający trzeźwieć alkoholik nie urnie sobie jeszcze poradzić bez alko-holu.
Dziennik uczuć jest ćwiczeniem wzbogacającym samopoczucie i podnoszącym świadomość siebie i swoich przeżyć. Opisując za pomocą dzienniczka uczuć każdy dzień, alkoholik po pewnym czasie nabiera wprawy w rozpoznawaniu i nazywaniu po imieniu swego samopoczucia i nastrojów. Raz na tydzień trzeba przeczytać wszystkie kartki i sprawdzić jakie uczucia przeważają, czy jest dużo złości, litości nad sobą, uraz, poczucia winy, wstydu, wrogości, zazdrości i pogardy do siebie lub świata. Jeżeli tak, tzn. że zagrożenie trzeźwości wzrasta. Dziennik uczuć spełnia rolę czegoś w rodzaju barometru, który pokazuje jaka nadchodzi pogoda.
Udział bliskich, do których mogą należeć najbliższe osoby z rodziny, znajomi, przyjaciele polega przede wszystkim na udzielaniu szczerych i bezpośrednich informacji zwrotnych. To, czego sami u siebie nie dostrzegamy, często o wiele łatwiej zobaczą inni. Zwłaszcza w początkowej fazie trzeźwienia będą zdarzać się sytuacje, w których sam alkoholik nie zdoła dostrzec, że dzieje się z nim coś niedobrego.
Wówczas jedynym źródłem wiedzy o tym mogą stać się inni ludzie. Awaryjny pian powstrzymania procesu nawrotu choroby, jak również plan działania, gdy dojdzie do wpadki, obejmują takie pomysły, które pozwolą natychmiast zacząć coś robić, zamiast siedzieć bezczynnie i tylko się martwić. Trzeba bowiem zawczasu pomyśleć o zorganizowaniu „,sieci interwencyjnej”, składającej się z osób, do których można w każdej chwili zwrócić się o pomoc, radę lub oparcie.
Na podstawie analizy doświadczeń wielu notorycznych „wpadkowiczów” zostały określone najczęstsze zjawiska zapoczątkowujące proces nawrotu choroby. W AA powstał w ten sposób tzw. program HALT-akronim utworzony z pierwszych liter 4 angielskich słów: 1. Hungry – (głodny) 2. Angry – (zły) 3. Lonely – (samotny) 4. Tired – (zmęczony) Jeżeli alkoholik zaniedba któryś z tych ważnych aspektów, wówczas jego trzeźwość stoi pod dużym znakiem zapytania. (z wykładu E.Woydyłło).
Wyzwalacze w chorobie alkoholowej.
Jednym z warunków zachowania trzeźwości jest umiejętność rozpoznawania wyzwalaczy ( bodźców), które przyczyniają się do powstania uczucia głodu alkoholowego i rodzą niebezpieczeństwo sięgnięcia po alkohol.
Wyróżniamy wyzwalacze zewnętrzne i wewnętrzne. Do wyzwalaczy wewnętrznych zaliczamy wszelkie stany emocjonalne takie, jak- frustracja, irytacja, złość, samotność, smutek, lęk, strach, poczucie opuszczenia i inne. Natomiast wyzwalaczami zewnętrznymi są; ludzie, miejsca, sytuacje, które kojarzą nam się ze spożywaniem alkoholu.
Wyzwalacze mają wpływ na funkcjonowanie mózgu i powodują i uczucie głodu alkoholowego nawet wtedy, gdy osoba uzależniona decyduje się przestać pić. Wyzwalacze działają bowiem w podświadomości, a sam proces wyzwalania odbywa się poza kontrolą osoby uzależnionej. Decyzja o życiu w trzeźwości musi być połączona ze zmianą zachowań.
Każda osoba uzależniona wypracowała sobie pewne nawyki i schematy picia. Alkoholik nie jest w stanie z chwilą kiedy postanawia zerwać z nałogiem pozbyć się starych nawyków, czy schematów reagowania. Przez te wszystkie lata kiedy pił nauczył swój organizm, że gdy jest żle, gdy jest w lokalu trzeba się napić Organizm wykazuje tendencje do odtwarzania wyuczonych nawyków. Będzie się domagał alkoholu, by wyregulować nastrój ponieważ innego sposobu niż napicie się alkoholu nie zna.
Dlatego ważną częścią leczenia jest umiejętność rozpoznawania w sobie wyzwalaczy i opracowanie planu działania. Może to być np. numer telefonu do osoby, która zna problem i z którą możemy porozmawiać .Unikanie osób i sytuacji, miejsc, z którymi spożywaliśmy alkohol.
Psychoterapia Katowice , Psycholog Katowice PRYWATNIE, Psychoterapeuta Olga Przybyłek.
Bibliografia:
Johnson V.E.: Od jutra nie piję . Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości , Warszawa 1992
Woydyłło E.: Początek drogi . Instytut Psychiatrii i Neurologii , Warszawa 1994
