Fundamentem życia człowieka są więzi – rodzinne, przyjacielskie koleżeńskie.
Na przestrzeni naszej egzystencji tworzymy całą ich gamę; trwałych, mocnych, ulotnych, kruchych. Relacje międzyludzkie są jak nici, które tworzą tkaninę życia. Każda z nich odciska w nas swój ślad.
Dzięki nim rozwijamy się, zyskujemy wiedzę o sobie. Również te bolesne relacje o których chcielibyśmy zapomnieć one też stanowią ważne źródło wiedzy o nas samych.
Kształtowanie się więzi jest procesem, który tworzy się na przestrzeni lat. Najważniejsze są tutaj trzy pierwsze lata życia dziecka, gdzie w relacji z opiekunem ustalają się pierwsze wzorce reakcji emocjonalnej, sposobów komunikacji i zachowania. To właśnie od jakości tego przywiązania zależy to jak będą wyglądać relacje w późniejszym życiu człowieka.
Czy będziemy umieli nawiązywać głębokie, trwałe, czy też powierzchowne kontakty. Czy z ufnością i łatwością będziemy je umieli budować, czy też będziemy pełni obaw, lęku, niepewności co do drugiego człowieka i będziemy podchodzić do ludzi z dystansem . Możemy również nieświadomie na partnera wybrać osobę która nas odrzuci, zrani .
Na jakość pierwszych kontaktów składa się dostępność i wrażliwość matki na sygnały jakie wysyła dziecko, od jej umiejętności dostrojenia się do jego potrzeb. W prawidłowo przebiegającej relacji dziecko nabiera zaufania, Tworzą się zręby przywiązanie.
Badacze zajmujący się problematyką przedmiotu wyróżnili 4 wzorce przywiązania.
- Przywiązanie ufne.
W tym wzorcu dziecko traktuje matkę jako bezpieczny punk odniesienia. Jej obecność pozwala mu na swobodne poznawanie otoczenia. Zachowanie matki jest stabilne, przewidywalne. Jest ona emocjonalnie dostępna dla dziecka i adekwatnie odpowiada na jego sygnały.
- Przywiązania lękowo – unikające.
W tym kontakcie dziecko wykazuje małe zainteresowanie matką. Nie przejawia oznak niepokoju po jej wyjściu. Matki odrzucają potrzebę bliskości wyrażaną przez ich dzieci. Często wykazują bezradność w zaspakajaniu potrzeb dziecka i cechuje je brak stabilności emocjonalnej.
- Przywiązanie lękowo – ambiwalentne.
W tym rodzaju przywiązania dziecko odczuwa niepewność w kontakcie z matką . W niewielkim stopniu eksploruje otoczenie, bardzo niechętnie odrywa się od matki. Ten wzór zachowania łączy się z brakiem spójności w zachowaniu matki na potrzeby dziecka, z jej niedostępnością emocjonalną i często z bezradnością w zaspakajaniu jego potrzeb.
- Przywiązanie zdezorganizowane – zdezorientowane.
Charakterystyczny dla tego rodzaju przywiązania jest brak spójnego wzorca relacji. Matka wysyła podwójne komunikaty zachęca do kontaktu po czym odrzuca. Dzieci odczuwają wobec opiekuna równocześnie przywiązanie i lęk.
Mówiąc o przywiązaniu należy również wspomnieć o okresie prenatalnym w którym występuje zjawisko odrzucenia pierwotnego. Z taką sytuacją mamy do czynienia kiedy ciąża jest wynikiem gwałtu, przypadkowej znajomości bądź kobieta nie jest przygotowana na macierzyństwo i nie jest w stanie nawiązać więzi emocjonalnej z dzieckiem rozwijającym się w jej łonie.
Alienacja od ludzi, brak satysfakcjonujących kontaktów powoduje pustkę, która domaga się wypełnienia. Tworzymy więc substytuty relacji. Wypełniamy ją konsumowaniem, gromadzeniem, nabywaniem kolejnych nadmiarowych rzeczy. Rozkręcamy rosnącą spiralę potrzeb lub popadamy w uzależnienia.
Aby to zmienić, czyli stworzyć umiejętność budowania trwałych, głębokich opartych na poczuciu bezpieczeństwa relacji musimy mieć możliwość doświadczenia korektywnego. Czyli przyjrzenia się swoim obawą, lękom, zaspokojeniu braków emocjonalnych w bezpiecznym kontakcie z drugą osobą.
Takim korektywnym doświadczeniem może być relacja terapeutyczna. Wówczas mamy możliwość zmiany swojego stylu przywiązania,nauczenia się budowania bardziej satysfakcjonujących relacji.
Literatura cytowana :
Przetacznik, M (1973) Podstawy rozwoju psychicznego dzieci i młodzieży. PZWS