Każdego z nas cechuje indywidualna odporność na silne przeżycia emocjonalne. Odporność ta zależy od predyspozycji biologicznych organizmu, jakości kontaktu emocjonalnego dziecka z opiekunami oraz czynników społecznych. Przekroczenie tej granicy powoduje istotne zmiany w strukturze osobowości co przedkłada się na zmiany w funkcjonowaniu społecznym i emocjonalnym człowieka.
Badacze przedmiotu wyróżniają dwa typy traumy:
Trauma typu I – jest wynikiem nagłego, niespodziewanego i krótkotrwałego wydarzenia zagrażającego życiu. Zaliczamy do niej: nagłą śmierć bliskiej osoby, poronienia, wypadki komunikacyjne, napady, klęski żywiołowe, gwałty.
Trauma typu II – związana jest z długotrwałymi i powtarzającymi się zdarzeniami jak np.: przemoc w rodzinie, brak empatycznego dostrojenia się opiekuna do potrzeb emocjonalnych dziecka ( tzw. trauma relacyjna), nadużycia seksualne, mobbing, alkoholizm, wieloletnie procesy, okoliczności związane z wojną.
W efekcie traumatycznego przeżycia może dojść do wystąpienia Zespołu Stresu Pourazowego PTSD. Jest to specyficzny rodzaj zaburzenia lękowego, który może wystąpić nawet po kilku latach od doświadczenia traumatycznego wydarzenia .
Zespół stresu pourazowego znacząco utrudnia codzienne funkcjonowanie osób nim dotkniętych. Objawy PTSD manifestują się zarówno w przeżyciach emocjonalnych, strukturze procesów poznawczych, zachowaniu i objawach somatycznych.
Wyróżniamy także zespół wtórnego stresu pourazowego, który objawia się w bardzo podobny sposób do PTDS ale dotyczy osób, które z racji wykonywanego zawodu mają kontakt z traumatycznymi wydarzeniami (np. policjanci, lekarze pogotowia, ratownicy medyczni czy strażay). Objawy są bardzo zbliżone do tych, które występują w PTSD.
Typowe objawy PTSD możemy podzielić na 3 grupy:
- Objawy związane ze sferą poznawczą, jak:
– uporczywe, nawracające wspomnienia zdarzenia,
– nawracające przykre sny, zachowania lub odczucia jak gdyby zdarzenie traumatyczne znów miało miejsce,
– nieproporcjonalną reakcję lękową na wydarzenie,
– łatwe rozpraszanie uwagi, dziury w pamięci lub brak pamięci pewnych aspektów traumatycznego wydarzenia,
– problemy z koncentracją, poczucie, że ktoś może kontrolować moje myśli;
- Objawy emocjonalne:
– unikanie myśli, uczuć i rozmów dotyczących wydarzenia,
– unikanie bodźców wywołujących traumatyczne wspomnienia, niepamięć,
– ograniczenie zainteresowań i aktywności,
– uczucie oddalenia i wyobcowania
– stan odrętwienia,,
– poczucie braku perspektyw na przyszłość,
– zmiany w zakresie relacji z innymi ludźmi, takie jak niezdolność do zaufania komuś
– trudności w nawiązywaniu bliskich relacji emocjonalnych,
– częste wpadanie w reakcję przestrachu, ·
– niepokój,wstyd, samokrytyka lub obwinianie samego siebie· poczucie bezradności, bezsilności,
– poczucie braku kontroli, , drażliwość lub wybuchy gniewu poczucie winy
- Objawy somatyczne:
– zaburzenia snu i bezsenność
,- koszmary nocne,
– zachowania autodestrukcyjne,
,- nadmierna reakcja na bodźce,
– poczucie bycia na zewnątrz siebie,
– poczucie bycia zamrożonym, sparaliżowanym, znieruchomiałym ,
– przewlekłe i nadmierne pobudzenie autonomicznego układu nerwowego, które manifestuje się m.in. takimi objawami jak: przyspieszone bicie serca, zimny pot, szybki oddech, kołatanie serca, nadmierna czujność, potliwość.
Z syndromem stresu pourazowego współwystępują również takie zaburzenia jak; depresja, myśli samobójcze, zaburzenia lękowe oraz nadużywanie i uzależnienie od substancji psychoaktywnych.
Aby zdiagnozować wystąpienie u danej osoby PTSD objawy muszą utrzymywać się przez co najmniej jeden miesiąc oraz muszą powodować istotne trudności w funkcjonowaniu danej osoby w sferze społecznej, rodzinnej lub innych ważnych dziedzinach życia.
Leczenie traumy.
W leczeniu osób cierpiących na przewlekłą postać PTSD stosuje się oddziaływania farmakologiczne i psychologiczne. Leczenie farmakologiczne ma charakter objawowy i powinno być uzupełniające do oddziaływań psychoterapeutycznych. W przypadku ostrych objawów takich jak ciężka bezsenność, zaburzenia lękowe i nasilona depresja stosuje się leki nasenne lub przeciwdepresyjne.
Metoda psychoterapii polega na przepracowaniu myśli, uczuć, wyobrażeń dotyczących przeżytej traumatycznej sytuacji. Dzieci, ale także i dorośli maja problem w mówieniu wprost o tym, co tragicznego zdarzyło się w ich życiu.
Stąd wynika potrzeba czasu, przestrzeni, poczucia bezpieczeństwa i zaufania aby osoba sama w odpowiednim dla niej czasie zaczęła mówić o tym, co ją spotkało.
Leczenie może przynieść poprawę nawet po wielu latach od wystąpienia objawów dlatego też czas ich trwania nie powinien mieć wpływu na podjęcie decyzji o rozpoczęciu terapii.
Literatura: Martin Seligman, Elaine F. Walker, David L. Rosenhan: Psychopatologia. Poznań: Zysk i s-ka, 2003.
Czytelnia Gabinet Psychoterapii Przystań Katowice : psycholog Katowice, psychoterapeuta Katowice Olga Przybyłek.
